Afgelopen maandag op een krib gevaren in de IJssel.
Gevolg: behoorlijke lekkage en een noodreparatie met eikenhout en een plaat koper bij scheepswerf Hoekman op Urk. Gelukkig was – naast een ploeg vrijwilligers – ook Kees Sars (Sars Houtbouw) direct beschikbaar om mee te helpen, Vandaag, woensdag 20 september 2023, konden we de helling op en morgen zal hij met Jur en Gerrit de Kogge weer waterdicht maken. Vrijdag 22 september 2023 gelukkig weer terug naar Kampen. In 2024 moet dan bij een langere werfbeurt de definitieve reparatie (vervangen van 3 meter gang) en andere werkzaamheden gebeuren.
Duitse redders hebben 31 augustus 35 opvarenden geëvacueerd van de replica van de 14e-eeuwse Hanzekogge (23 x 7,60 meter) Ubena von Bremen. Daarbij kregen de redders hulp van het passagiersschip Geestemünde, de waterpolitie van Bremen en de boeienlegger Nordergründe van het WSA.
Willem de NietBremen, 06 september 2023, 07:34
De reddingsactie voor de op stenen vastgelopen hanzekogge replica Ubena von Bremen. Foto Die Seenotretter-DGzRS
Het incident had plaats op de Buiten-Weser. De kapitein van de kogge was overvallen door de snelheid waarmee het water bij eb daalde, waardoor het schip kwam vast te zitten op een verzande stenen dam, lek was geraakt en slagzij maakte. Op het alarm rukte de reddingskruiser Hermann Rudolf Meyer uit vanuit Bremerhaven. Ook een patrouilleboot van de waterpolitie ging ter plekke, terwijl het passagiersschip koers wijzigde om te assisteren.
Vanaf de reddingboot en de boeienlegger werden zware dompelpompen overgezet omdat de pomp aan boord van de kogge het instromende water niet aan kon. Intussen werd begonnen met het overzetten van de 35 passagiers op het passagierschip en de reddingboot. Tien bemanningsleden van de kogge bleven aan
boord. De pompcapaciteit was intussen voldoende om het gestrande schip langzaam leeg te pompen. Het lek kon vervolgens provisorisch worden gedicht. De volgende ochtend bij opkomend tij kwam de 130 ton zware houten kogge los en kon op eigen kracht naar Bremerhaven varen. Ze werd naar de Labradorhaven in Bremerhaven begeleid door de reddingskruiser van de DGzRS en de boeienlegger van het WSA.
Elke zaterdagavond in september om 20:35 NPO2 wordt het programma Langs de IJssel met Huub Stapel door Max uitgezonden. De Kamper Kogge heeft in 2022 meegeholpen met het laatste deel van deze vijfdelige serie.
Terschelling viert woensdag de 700-jarige verbintenis met de stad Kampen. Want veel mensen weten het niet, maar het eiland en de stad hebben een bijzondere band. Dat heeft alles met de Brandaris te maken.
Kampen en Terschelling staan dit jaar stil bij een overeenkomst die 700 jaar geleden werd gesloten. Er is een speciaal Comité Kampen Terschelling 700 jaar, onder leiding van Barbara Wagenaar-Doeksen en Pieter van der Meer.
Hanzestad Kampen
De viering vindt plaats omdat het eiland de bouw van z’n vuurtoren aan Kampen te danken heeft. Kampen was in de 14e eeuw een belangrijke handelsstad in Nederland. Het stond in directe verbinding met de Zuiderzee, door de ligging aan de monding van de IJssel.
“Kampen was een hele rijke stad”, vertelt Van der Meer van de cultuurhistorische vereniging op Terschelling. “Het had veel zeelieden op het water. Amsterdam was toen nog een vissersplekje, maar Kampen al een grote Handzestad met handel in met name de Oostzee. Ze voeren door het Vlie, tussen Terschelling en Vlieland, naar de Oostzee.”
Aan boord waren vaak haring, textiel of andere handelsgoederen.
Maar in de middeleeuwen waren er nog geen GPS of goede kaarten. “Ze moesten echt op het oog varen. De Waddenzee is ondiep, je hebt eb en vloed, de vaarweg verandert vaak. Dus ze hadden een goede betonning en een baken nodig om goed te navigeren.”
Vooral de terugreis was lastig en gevaarlijk. Bovendien leken Terschelling en Vlieland veel op elkaar. “Dus een van de twee wilden ze eruit laten steken.” Zo ontstond het idee voor een baken op Terschelling.
De eerste Brandaris was een kerk
Op 28 september 1323 sloot Kampen een verdrag met Terschelling. Daarin werd besloten de zeestraat te beveiligen met tonnen. Kampen kreeg het recht van de hertog om die in het Vlie te leggen. Maar nog belangrijker, er moest ook ‘een voerhuijs oft eijn mercke’ worden gebouwd: een markering om zeelui de weg te wijzen.
Dat werd de eerste vuurtoren, die bekend werd als de Brandaris. “Het is fascinerend dat in de diepe middeleeuwen al zo’n afspraak is gemaakt met Kampen over de aanleg van de betonning en de allereerste vuurtoren”, vindt Van der Meer.
De Kampenaren betaalden mee, maar leverden ook stenen en balken. Als dank mochten ze gratis voor anker leggen. Aanvankelijk was de vuurtoren ook een kerk: de Sint-Brandariuskerk, waarschijnlijk genoemd naar Sint-Brandarius, zoals West-Terschelling vroeger ook wel werd genoemd.
Maar de kerk was een kort leven beschoren. “Hij stond dicht bij de zee en door de stroming is-ie rond 1570 in zee gestort. Pas daarna is de huidige Brandaris gebouwd”, vertelt Van der Meer.
De bouw heeft jaren geduurd, omdat ook een aanzet tot een nieuwe toren in elkaar stortte. De huidige Brandaris was pas in 1594 klaar. Men maakte gebruik van lantaarns. Het is de oudste als vuurtoren gebouwde toren van het land, zo’n 54 meter hoog. Op de gevel kwam een plaquette met de tekst: “Tot waarschouwinge aller seevarende die God behoede.”
Op de huidige Brandaris is nog een andere gedenksteen te vinden, die in 1994 is aangeboden door Kampen bij het 400-jarig bestaan van de vuurtoren.
Jubileumreis
Aanstaande woensdag is er een speciale jubileumreis. “Er komt een historische lezing door Kampenaar Cor Adema, die weet veel over de geschiedenis van Kampen en Terschelling. Wij doen een wandeling door de stad Kampen en wij brengen een bezoek aan de koggewerf. Want de kogge was het type schip dat in die tijd over zee naar de Oostzee voer.”
Het programma moet wat meer bekendheid aan de geschiedenis geven. “Het is heel bijzonder dat in die tijd al zo’n afspraak is gemaakt, maar op scholen wordt er niet over verteld en in musea is niet veel informatie te vinden. Dus dat is ook reden voor ons om hier aandacht aan te geven”, vertelt Van der Meer.
De vuurtoren was bepalend voor Terschelling, zegt Van der Meer. “Het was een erkenning van het eiland, het bracht handel en de gevolgen zie je nog steeds. Het varen op zee werd bijvoorbeeld van belang. Uiteindelijk is daarmee ook de zeevaartschool een product van wat 700 jaar geleden is afgesproken.”
